De natuur staat op omvallen. Maar waarom is alles dan groen?

Van een virtuele werkelijkheid naar een zichtbare werkelijkheid

Antoinette: “Ik lees veel nieuwsartikelen en rapporten waarin wordt uitgelegd dat het niet goed gaat met de Nederlandse natuur. De boodschap is duidelijk: plant- en diersoorten verdwijnen waardoor ecosystemen uit balans raken. We moeten de natuur beschermen om de balans te herstellen en om een grotere disbalans te voorkomen. Verschillende overheden ontwikkelen vanwege deze reden natuurherstelbeleid, maar het draagvlak hiervoor lijkt soms te ontbreken. Boerenorganisaties organiseren bijvoorbeeld grote protestacties met veel maatschappelijke bijval en een aantal opiniemakers ontkent stellig dat het slecht gaat met de natuur. Het argument is dan dat de natuur volop groeit en bloeit.” 
Thijs: “Ik kan me best voorstellen dat je buiten de indruk krijgt dat het goed gaat met de natuur. Zeker in het voorjaar. Ik snap dat ook wel. Het publieke debat wordt vooral gevoerd op basis van wetenschappelijke statistieken en analyses van experts. Belangrijk, maar dat sluit misschien niet aan bij de manier waarop een groot deel van de Nederlanders de natuur beleeft. Ik vraag me af: Zien mensen (het probleem van) een slechte natuur en het belang van natuurherstel? Weten mensen eigenlijk wel waar ze op moeten letten om te zien en ervaren hoe het gaat met de natuur?”
Kaj: “Nou, ik weet dat het probleem er is en ik vind het belangrijk dat de natuur wordt hersteld, maar ik vind het inderdaad moeilijk om te zien en ervaren hoe het gaat met de natuur. Ik maak graag lange wandelingen in de groene omgeving van een natuur- of buitengebied. Hoewel ik weet dat de natuur zich in een slechte staat begeeft, kom ik altijd met een goed gevoel thuis en ben ik blij dat ik de rust en al het mooie groen van het natuurlandschap heb kunnen ervaren. De kennis maakt dus niet dat ik een negatieve ervaring in de natuur heb. Het is juist de natuur die zorgt voor de positieve ervaring.”

De ervaring van bezoekers in het Leersumse Veld

Thijs: “We zien eigenlijk hetzelfde gebeuren bij de bezoekers van het Leersumse Veld. Ze gaven allemaal aan dat ze het erg fijn vinden in het natuurgebied vanwege bijvoorbeeld de geuren, kleuren en geluiden in het landschap of vanwege de diverse flora en fauna. Uit de gesprekken blijkt ook dat ze wèl weten dat het slecht gaat met de natuur, maar dat ze zich daar niet of niet continu bewust van zijn. Bezoekers vonden het moeilijk om voorbeelden te geven van de verslechterde staat van de natuur. Ook gaven ze aan dat ze over te weinig kennis beschikken om de kwaliteit van de natuur en het functioneren van het ecosysteem te beoordelen. 
Kaj: "We zien dus dat bezoekers enthousiast zijn over de mooie natuur om zich heen. Wanneer we doorvroegen naar hun oordeel over de staat van die natuur noemden ze vaak alleen de problemen die ze zelf duidelijk kunnen zien: de drukte, het afval, loslopende honden, de stormschade of de droogte. Slechts een enkeling noemde de teruggelopen hoeveelheden vogels en insecten."
Antoinette: “Ze genieten dus van het gebied, maar over het algemeen herkennen ze de problematiek die er speelt niet. De boswachter merkte terecht op dat het heidegebied er op het oog nog steeds erg mooi uit ziet, maar dat er één soort heide groeit met weinig biodiversiteit daar omheen. De verslechterde staat van het Leersumse Veld lijkt uiteindelijk maar weinig impact te hebben op de natuurbeleving van de bezoekers." 

Uit de gesprekken in het Leersumse Veld blijkt dat bezoekers uiteenlopende ervaringen, percepties en inhoudelijke kennisniveaus hebben als het gaat om de staat van de natuur. Enkele bezoekers zijn wel degelijk bezorgd over de achteruitgang in biodiversiteit en kunnen dit ook herkennen in het gebied. Voor een grotere groep geldt dit echter niet. En dat is begrijpelijk. Het valt immers moeilijk met elkaar te rijmen; de ongezonde staat van de natuur en daartegenover het prachtige groen van het gebied in de lente.

Het belang van draagvlak

De boswachter van het Leersumse Veld herkent dit probleem en schetst de nadelige gevolgen hiervan voor het gevoel van urgentie bij bezoekers. Die zien het mooie groene decor dat de natuur vormt, maar niet het (dis)functioneren van het ecosysteem terwijl daar de urgentie zit. De boswachter geeft daarnaast aan dat het ‘shifting baselines’ principe een versterkend effect heeft: het referentiekader voor natuurkwaliteit van jongere generaties verschilt van dat van oudere generaties. Een moeder die in haar jeugd veel boerenlandvogels op het platteland zag, ervaart de achteruitgang in het aantal boerenlandvogels sterker dan haar zoon die in zijn jeugd weinig boerenlandvogels op het platteland zag.

Antoinette: “De gesprekken laten ons zien dat het waarschijnlijk is dat een grote groep mensen in Nederland niet kan beoordelen hoe het met de natuur gaat. Dat kan best eens een grote invloed hebben op het maatschappelijke draagvlak voor natuurherstel. Dat draagvlak ontstaat op het moment dat mensen het probleem waarover ze horen en lezen ook daadwerkelijk als probleem ervaren. Na een soort persoonlijke factcheck. En juist voor die check hebben ze niet altijd voldoende kennis.”
Thijs: “Het is daarom belangrijk dat organisaties – van overheden tot natuurorganisaties – in hun publiekscommunicatie over natuurherstel aansluiten bij de manier waarop Nederlanders de natuur beleven. Dat vraagt om een boodschap die verder gaat dan analyses op basis van statistieken en percentages. Het doel moet zijn om het probleem voor iedereen zichtbaar te maken.”
Kaj: “Dat kan op veel verschillende manieren. Ik zou bijvoorbeeld wandelingen organiseren met boswachters die uitleggen hoe je bijvoorbeeld de schadelijke effecten van stikstof in een natuurgebied kunt zien. Je zou ook op een creatieve manier verslag kunnen leggen van de regelmatige tellingen van flora en fauna. Ook in het omgevingsmanagement van een natuurherstelproject kun je aansluiten op de beleving. Dat begint al bij het opstellen van het omgevingsmanagementplan. In die fase ga je op zoek naar succesvolle manieren om mensen uit te leggen hoe ze het beoogde effect van het herstel in de loop van de tijd in het gebied kunnen zien." 

Adviseurs Stad & Natuur

Adviseurs van OchtendMensen zijn denkers en doeners. Ze staan midden in de context van hun opdrachten: ze analyseren de vraagstukken vanuit verschillende invalshoeken en met een scherpzinnige blik. Ze denken mee over creatieve oplossingen en helpen mee om die daadwerkelijk uit te voeren. Ze doen dit als projectmanager, adviseur, secretaris en omgevingsmanager.

Antoinette, Kaj en Thijs zijn onderdeel van de groep Stad & Natuur en gaan graag in gesprek over hun inzichten met organisaties die te maken krijgen met de natuurherstelopgave. Wil jij met ze in gesprek of wil je weten wat de groep Stad & Natuur voor jou kan betekenen? Albert Pansier, manager Stad & Natuur, komt graag met je in contact. Je kunt onderaan de pagina contact opnemen met Albert.