In Nederland staan we voor de opgave om onze afhankelijkheid van aardgas zo snel mogelijk af te bouwen. Deze transitie bestaat uit twee sporen.
Het eerste spoor richt zich op bestaande bouw afkoppelen van aardgas. De regie hiervoor ligt grotendeels bij gemeenten. In de Transitievisie Warmte beschrijven gemeenten hoe zij hun gebouwde omgeving wijkgericht van het aardgas af koppelen.
Het tweede spoor richt zich op het energieneutraal bouwen van nieuwbouwwoningen, uiteraard aardgasvrij. Dit houdt in: nieuwe woningen goed isoleren, slim ontwerpen en aansluiten op alternatieve vormen van energie- en warmtevoorzieningen. Verder kan nieuwbouw de warmtetransitie in de bestaande stad versnellen. Door energieleverend te bouwen, kan nieuwbouw bestaande wijken voorzien van duurzame energie. Op deze manier biedt duurzame nieuwbouw kansen voor de warmtetransitie. Warmtebedrijven, corporaties, gemeenten, netbeheerders, ontwikkelaars en bouwbedrijven staan samen aan het roer om dit te realiseren.
Net als in de rest van de Randstad is de Amersfoortse woningmarkt oververhit. Om tegemoet te komen aan de vraag bouwt de regio Amersfoort 1.000 woningen per jaar. De gemeente zet hierbij slim in op duurzame nieuwbouw.
Energieneutraal bouwen, en hiermee aardgasvrij bouwen, is niet de enige duurzame opgave. Klimaatadaptatie, circulariteit en duurzame mobiliteit zijn eveneens belangrijke uitdagingen om onze gebouwde omgeving toekomstbestendig te maken. Echter, deze verschillende thema’s kunnen met elkaar conflicteren en hiermee vertragend werken. Zo hebben we groene daken nodig voor biodiversiteit, waterafvoer en verkoeling, maar daken zijn ook gunstig voor zonnepanelen. In plaats van de verschillende ambities te stapelen, moeten we deze ambities integraal afwegen. De uitdagingen die komen kijken bij het verduurzamen van onze gebouwde omgeving vragen om een nieuwe manier van gebiedsontwikkeling.
Amersfoort is met haar integrale aanpak vooruitstrevend. Samen met collega Marleen Sanders van TwynstraGudde onderzoekt OchtendMensen-adviseur Laura Smid hoe integraal werken georganiseerd kan worden, en hoe dit de gemeente verder brengt. Integraliteit wordt gewaarborgd door alle ambities op tafel te leggen, tegenstrijdigheden te bespreken, af te wegen en gezamenlijk keuzes te maken. Dit is een tijdrovend en complex proces, waarbij veel verwacht wordt van de duurzaamheidsadviseur, projectmanager en andere stakeholders. Door in gesprek te gaan met projectleiders, adviseurs, ontwikkelaars en andere experts onderzoeken Marleen en Laura hoe de verschillende ambities afgewogen kunnen worden en welke lessen hieruit zijn te trekken. Verschillende tools kunnen hierbij helpen. Welke tool het beste past, hangt af van de projectgrootte, het gebied, de grondeigenaar en de ervaring van de ontwikkelaar.
Al vroeg in de ontwikkelfase van een gebied zoekt de gemeente Amersfoort samenwerking met marktpartijen en wordt zoveel mogelijk gezamenlijk opgetrokken in het ontwikkelproces. Na aankoop van grond door de ontwikkelaar meldt deze partij zich bij de gemeente met een bouwplan. Dit bouwplan komt binnen bij het projectbureau van de gemeente Amersfoort. Direct worden de adviseurs Duurzame Nieuwbouw vanuit het programma Duurzame Stad betrokken. Een belangrijke les is dat duurzaamheid zo vroeg mogelijk in het proces een rol moet krijgen. Om deze reden vragen de adviseurs Duurzaamheid om een duurzaamheidsvisie aan grondeigenaren. In deze visie komen allerlei onderwerpen aan bod, zoals een visie op het energieconcept, natuur inclusief bouwen en circulariteit. Hierdoor wordt aan de voorkant nagedacht over de kansen en uitdagingen per duurzaamheidspijler van de gemeente Amersfoort. Later in het proces wordt gevraagd om deze visie te concretiseren in een duurzaamheidsplan. Wanneer duurzaamheid pas later in het project aan bod komt, kost dit vaak meer geld en zijn aanpassingen tijdrovend. Hoe eerder wordt nagedacht over duurzaamheid, hoe slimmer, makkelijker, goedkoper en beter het eindresultaat. Toch zijn we er nog niet. Integraal werken is voor veel gemeenten lastig en dit gaat gepaard met vallen en opstaan. Het is mooi om te zien dat in de gemeente Amersfoort serieuze stappen worden gezet om dit te bewerkstelligen.