OchtendMensen-nieuws
Hoe krijg je een wijk succesvol van het gas af – In drie lessen
Een wijk verduurzamen is pionierswerk. Op dit moment wordt in Nederland in veel ‘proeftuinen’ geleerd hoe je zo’n transitietraject het beste aanpakt. OchtendMensen Laura Smid en Stijn Grundeman vroegen zich af welke lessen er al zijn geleerd. Zij spraken een aantal betrokkenen uit het veld en destilleerden hieruit drie lessen voor de warmtetransitie die zij graag delen!
Les 1: Breng alle partijen bij elkaar om de knoop te ontwarren
Woningeigenaar, huurder, woningcorporatie, netbeheerder, warmteleverancier en gemeente. Deze grote groep diverse partijen is gezamenlijk aan zet om een gasvrije oplossing voor een wijk ontwerpen. Dat is een complexe puzzel, want – los van het feit dat de partijen verschillende belangen hebben en niet gewend zijn om intensief met elkaar samen te werken – dit proces is doorspekt met wederzijdse afhankelijkheden. Ga je met hoge snelheid van start? Dan is het risico groot dat de trein in een later tracé ontspoort. Neem daarom eerst met elkaar de tijd om de knoop te ontwarren. Wat wil iedereen bereiken? Wat zijn de risico’s? Wat heeft men van elkaar nodig om verder te komen? Breng in kaart welke fasen doorlopen moeten worden en zet duidelijke mijlpalen neer. De tijd en moeite die je hierin steekt, verdien je later terug.
“De weg naar een gedragen ontwerp voor de warmtetransitie van een wijk is geen lineair project, maar een iteratief proces waar de partijen samen doorheen moeten.”
Laura Smid en Stijn Grundeman
Adviseurs Klimaat & Duurzaamheid OchtendMensen
Les 2: Doorloop het proces gezamenlijk
Het vaststellen van het eisenpakket, het afschieten van alternatieven en de invulling van het ontwerp: elke partij moet hier een handtekening onder zetten voordat wordt doorgegaan naar de volgende fase. Het gevaar is dat partijen die sneller willen voor de troepen uit gaan lopen. Gezien de wederzijdse afhankelijkheden moet je in elke fase samen opnieuw de puzzel leggen en een besluit nemen. Gaan partijen toch alvast verder? Dan zit je in een trein waarvan het voorste treinstel gas geeft, terwijl achteraan de rem erop wordt gezet. Soms zullen partijen een pas op de plaats moeten maken als anderen nog niet zo ver zijn. Je komt in dit traject alleen gezamenlijk verder.
Les 3: Wijs een regisseur aan
Hoe zorg je dat het hele proces van verduurzamen van een wijk met betrokkenheid van alle partijen soepel verloopt? De weg naar een gedragen ontwerp is geen lineair project, maar een iteratief proces waar alle partijen samen doorheen moeten. Om niet stuurloos te raken, heb je iemand nodig die het proces begeleidt, monitort en zo nodig vlot trekt door interventies te plegen, bijvoorbeeld door het afremmen van partijen die te snel willen.
Maar welke partij moet deze regisseur leveren? In het Klimaatakkoord is bepaald dat de gemeente het uitvoeringsplan vaststelt en besluit over de alternatieve energie-infrastructuur. Dat maakt de gemeente de logische partij om het initiatief te nemen. Maar zijn zij ook de aangewezen partij om een regisseur uit eigen gelederen te leveren? Dat hangt van de situatie af. Een regisseur die afkomstig is van de gemeentelijke organisatie kan een duurzame connectie leggen met de andere partijen; een goede investering voor de toekomst. Echter, als een traject al van de rails is gelopen of er in het algemeen weinig vertrouwen is in de gemeente als onafhankelijke partij, dan is het wellicht beter om iemand van buiten aan te trekken. Zo’n onafhankelijke regisseur kan de partijen helpen om het proces vlot te trekken.
We hopen dat deze drie lessen die wij hebben getrokken uit de ervaringen met het aardgasvrij krijgen van wijken ook jou inzicht hebben gegeven in deze ingewikkelde transitieprocessen.
Wil je weten wat voor Klimaat- en Duurzaamheid-opdrachten OchtendMensen doen, lees dan verder op onze themapagina. En wil je op de hoogte worden gehouden van wat OchtendMensen publiceert over Klimaat & Duurzaamheid, schrijf je dan hieronder in voor onze nieuwsbrief.