Door Thierry Franke en Denise de Kant. Thierry is medior adviseur zorg bij TwynstraGudde. Denise is adviseur binnen de marktgroep Zorg & Gezondheid bij OchtendMensen.
Het integraal zorgakkoord (IZA) en Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) lopen volop door. Regio’s zijn in het najaar van 2023 bezig met het maken van de regioplannen - onderdeel van de preventieve infrastructuur van het IZA - en het uitwerken van sociale basis- en ketenaanpakken voor GALA. Gemeenten, zorgverzekeraars, zorgorganisaties en partijen uit het sociaal domein werken samen om deze regioplannen te maken. Wij spraken met Mathijs Versteeg, programmacoördinator voor o.a. het IZA bij de gemeente Groningen, over het IZA, de samenwerking en uitdagingen voor Groningen.
Matthijs werkt nu drie jaar bij de gemeente Groningen. Daar werkt hij rechtstreeks onder de directeur Maatschappelijke ontwikkeling en niet onder één specifieke afdeling. Vanuit deze positie kan hij domeinoverstijgende opgaven vanuit de gemeente oppakken en zorgen dat die landen op de juiste plek in de organisatie. Denk bijvoorbeeld aan de grote huidige opgaven van het opzetten en implementeren van het Integraal Zorgakkoord (IZA) en Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Dit zijn schoolvoorbeelden van integraal en domeinoverstijgend werken. Voor de SPUK-IZA is de gemeente Groningen de mandaatgemeente voor de hele provincie. In zijn werk bij de gemeente verbindt Mathijs dus dagelijks de werelden van zorg, het sociaal domein, zorgverzekeraars en gemeenten.
‘In de provincie Groningen wonen ongeveer 590.000 inwoners. De stad Groningen is met 235.000 inwoners de grootste gemeente en Pekela met 12.000 inwoners de kleinste. De verschillen tussen de gemeenten in Groningen zijn dan ook groot. De stad Groningen is, met 60.000 studenten, relatief jong. In de andere gemeenten in de provincie neemt het aandeel ouderen toe, net als in de rest van Nederland. Naast leeftijd spelen gezondheids- en sociaaleconomische verschillen tussen inwoners en gemeenten ook een belangrijke rol. Zo leeft een inwoner in Oldambt gemiddeld 7 jaar korter in goede gezondheid dan een inwoner van Westerkwartier, en ervaart 57% van de inwoners van Pekela een goede gezondheid tegenover 71% van de inwoners uit het eerdergenoemde Westerkwartier.
De onderliggende problemen in Groningen zijn al jaren bekend. De vergrijzing, sociaal-economische status en problemen op het gebied van inkomen, schulden en armoede die van generatie op generatie worden doorgegeven zijn voorbeelden daarvan. Maar ook factoren als laaggeletterdheid en beperkte digitale vaardigheden spelen een rol. Het maakt het moeilijk om inwoners te bereiken met gezondheidsinformatie en campagnes.
Daarnaast spelen de aardbevingen in een groot deel van de provincie een grote rol. De mentale gezondheid van de inwoners staat onder grote druk. Dit verhoogt de kans op lichamelijke en psychische klachten. Het verbeteren van de mentale gezondheid van de Groningers is daarom ook één van de speerpunten van het regioplan.'
‘Voor het IZA moeten vele organisaties en domeinen met elkaar aan tafel. Zo moeten ook de gemeenten en verzekeraars als financiers expliciet samenwerken. Je bent echt tot elkaar veroordeeld om tezamen met de partijen in het veld de opgave aan te gaan.
Met alle partijen waarmee we voor het IZA samenwerken, hebben we in Groningen een netwerk. Hier werken de verschillende gemeenten, zorgverzekeraars, kennisinstellingen, zorgaanbieders en welzijnsorganisaties in samen. Zo is het netwerk een overkoepelend verbond van alle partijen en dus een mooie basis om de regionale preventie-infrastructuur verder op te bouwen. In de samenwerking met Gezond Groningen hebben we bijvoorbeeld het IZA-regiobeeld gemaakt. Menzis, als preferente zorgverzekeraar, heeft daar de kar in getrokken. Wat ons verbindt in het netwerk is het samen werken aan opgaven in de zorg met als uiteindelijk doel Gezonde Groningers, Gezonde Zorg.
De gemeente Groningen is onderdeel van Gezond Groningen; een hecht netwerk van partners uit het sociale en het medische domein. Een doel is om in de toekomst meer te gaan participeren in Gezond Groningen. Het IZA vraagt om een goede samenwerking tussen verzekeraars, zorgpartijen en het sociaal domein. Die is in basis goed, maar kan wel nog beter. Dat betekent dat we als gemeentelijke organisatie ook actiever deel moeten gaan nemen. We moeten participeren in de samenwerking vanuit een eigen en een gezamenlijke visie.’
‘Groningen is namens de andere gemeenten in de provincie, de zorgkantoorregio, de gemandateerde gemeente voor SPUK-IZA. Dat betekent veel onderlinge afstemming tussen de gemeenten. Dat doen we in regionale strategische overleggen voor zowel de ambtelijke als de bestuurlijke betrokkenheid vanuit de gemeenten. Want elke gemeente heeft zo zijn of haar eigen inbreng. Zo hebben de gemeenten in het aardbevingsgebied ook zorgen over de mentale gezondheid van hun inwoners, maar vanuit een andere achtergrond. De mentale gezondheidsproblemen onder studenten en onder inwoners uit het aardbevingsgebied vragen dus ook om een andere aanpak. Dat dwingt ons om verder en beter na te denken. Om de gemeentelijke inbreng voldoende in het IZA-regioplan te krijgen, moeten we als gemeenten aan tafel zitten en onze belangen nog meer laten horen.
Daar komt bij dat wij als gemeente onder andere een financierende rol hebben voor het IZA-regioplan. We moeten de besteding van de middelen verantwoorden en monitoren en zijn als gemeente dus verantwoordelijk dat de beschikbare middelen zodanig besteed worden dat onze inwoners er echt beter van worden. Het geld uitgeven is vaak niet het probleem, maar het geld zo uitgeven dat we maximale impact maken is een complexe uitdaging! We zijn dit nu aan het vormgeven. We willen Gezond Groningen goed ondersteunen, want door de financieringsstroom SPUK-IZA vraagt dit een verdere professionalisering. Zo houdt Gezond Groningen als netwerk haar kracht, verbetert de samenwerking met het gemeentelijk domein en kunnen we door middel van programmatisch werken betere resultaten bereiken voor de inwoners.’
‘Mentale gezondheid is de grote gemene deler in de regio. Daar zetten we echt op in. Dat doen we door te kijken naar bestaande structuren en daar verder op door te bouwen. We hadden bijvoorbeeld al een meerjarenprogramma Psychisch kwetsbare personen. Die loopt het einde van het jaar (2023) af en er zijn al veel activiteiten onder uitgevoerd. Daar zit de energie dus in. Het programma wordt herschreven en verbonden aan het IZA-regioplan. Zo intensiveren we de dingen die we al doen. Het is belangrijk om niet in een projectencarrousel te belanden. Dat kun je voorkomen door meer ruimte te creëren voor goede initiatieven en programma's die lopen zodat je die kunt intensiveren.
Deze manier van werken vraagt er wel om dat je een duidelijk plan hebt. Je moet overzicht hebben over wat er loopt, speelt en leeft in de verschillende domeinen. Vanuit de samenwerking heb je een gedeelde ambitie nodig die je met elkaar doorleeft en eigen hebt gemaakt. Anders loop je het risico dat het eigenaarschap afneemt.’